Dekoracje paciorkami stroju w kulturze wielbarskiej. Studia nad kobiecym elementem stroju z uwzględnieniem czynników „czas”, „przestrzeń” i „status właścicielki”.

Abstract

Rozprawa doktorska powstała w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego pod kierunkiem prof. dr hab. Jana Schustera. Głównym tematem pracy było scharakteryzowanie dekoracji wykonanych z paciorków w kulturze wielbarskiej. Od dawna konieczne było opracowanie tego rodzaju ozdób. Należy podkreślić, że dotychczasowe badania koncentrowały się wyłącznie na poszczególnych elementach kolii takich jak: paciorki czy. Jednak jak dotąd nie przeprowadzono szczegółowej analizy całych zestawów tych zabytków. Opracowanie kolii jako pojedynczego zabytku było konieczne ze względu na konieczność umożliwienia klasyfikacji tych zestawów zabytków, które ulegały silnym zmianom stylistycznym. Aby osiągnąć zamierzony cel, konieczne było dotarcie do jak największej liczby miejsc w celu uzyskania dużego obrazu analizowanego materiału archeologicznego. Podejmowanie badań nad zestawami paciorków odkrytych na stanowiskach kultury wielbarskiej było podyktowane kilkoma czynnikami. Pierwszym z nich jest rytuał pogrzebowy stosowany w tej kulturze. Pochówki na cmentarzyskach wielbarskich dostarczają wielu cennych informacji o stroju. Jest to szczególnie ważne w przypadku badań nad koliami i innymi ozdobami wykonanymi z paciorków. Wyłącznie w tego rodzaju grobach kolie wykonane głównie ze szkła lub bursztynu mogły przetrwać do naszych czasów. Należy podkreślić, że jednocześnie społeczeństwa sąsiadujące z ludnością wielbarską konsekwentnie stosowały kremacyjną formę chowania swoich krewnych co uniemożliwia badania nad ozdobami wykonanymi z paciorków. Podjęte w pracy badania nad dekoracjami wykonanymi z paciorków w kulturze wielbarskiej były oparte na trzech głównych filarach. Pierwszy z nich odnosi się do „czasu” czyli pojawienia się wyróżniających się dekoracji w poszczególnych fazach chronologicznych. Ponadto ten obszar badań polegał na sprawdzeniu, czy zestawy paciorków mogą być wyznacznikiem chronologicznym. Kolejna część analizy dotyczy „przestrzeni” rozumianej w kontekście uchwycenia różnic dekoracji o charakterze lokalnym i ponadregionalnym. Ponadto zakres tych prac obejmował również weryfikację kolii i zestawów paciorków, które mogły być atrybutem związanym z daną jednostką kulturową. Ostatni z tych filarów dotyczy analizy współwystępowania dekoracji wykonanych z paciorków pod względem wieku i płci pochowanych osób. Celem tego obszaru badań było sprawdzenie, w których grupach wiekowych najczęściej występują omawiane dekoracje, a jednocześnie określenie poziomu zamożności osób pochowanych.