Конструирование национальной идентичности в медиа: украино-российские взаимные образы сейчас и 15 лет назад

Abstract

Тщательное изучение взаимных этнических представлений украинцев и россиян чрезвычайно актуально в связи с начавшимся военным конфликтом, затрагивающим, прежде всего, вопросы этничности, национальности идентичности. В данной статье содержится анализ разнообразных характеристик и составных элементов взаимных этнических образов украинцев и россиян в печатных СМИ. Сравнение персонажей фигурирующих в российских и украинских изданиях по результатам двух замеров с разницей в 15 лет показывает, как проявились латентные стратегии имперскости в российских изданиях, как однозначно образ брата сменился образом врага – в украинских. В 2001 году российские СМИ часто писали о том, что делалось на украинской территории. Замер 2015 года, в сравнении с предыдущим, отчетливо демонстрирует, как образ украинской нации выходит из имперского дискурса. Причем данная тенденция проявляется как в российских так и в украинских СМИ. В российских медиа прослеживается снижения восприятия Украины и украинцев как составляющей части империи (несмотря на наличие агрессивных претензий) и вынужденное отношении к ней как к самостоятельному поли- тическому субъекту. В украинском дискурсе прослеживается резкое снижении внимания к бывшей «метрополии» как центру политической, экономической, культурной жизни.

Staranne badanie wzajemnych, etnicznych percepcji Ukraińców i Rosjan, wydaje się dziś szczególnie aktualne w związku z rozgrywającym się konfliktem wojennym i ideologicznym między dwoma krajami, dotykającym w szczególności zagadnień odnoszących się do etniczności, czy tożsamości narodowej. Niniejszy artykuł zawiera analizę różnych charakterystyk oraz elementów, składających się ze wzajemnych reprezentacji etnicznych Ukraińców i Rosjan, obecnych w prasie drukowanej. Analiza porównawcza tych pojawiających się w rosyjskiej i ukraińskiej publicystyce reprezentacji, oparta na dwóch pomiarach zrealizowanych w ciągu 15 lat, pokazuje, że w mediach rosyjskich widoczna jest ukryta strategia imperialna, w ukraińskich zaś obraz Rosjan-braci zastąpiony został obrazem Rosjan-wrogów. W 2001 roku rosyjskie media często pisały o tym, co dzieje się na Ukrainie. W 2015 zaś – jak pokazuje to zrealizowane przez autorów badanie – istotnie dominuje w nich obraz Ukraińców ukształtowany przez dyskurs imperialny. Co więcej retoryka obecna w rosyjskich mediach pozostaje wroga Ukrainie jako niepodległemu państwu, a sam kraj i jego mieszkańcy dalej traktowani są jako część imperium. Z kolei w mediach ukraińskich daje się zaobserwować wyraźny spadek zainteresowania dawną metropolią. Rosja przestała być w nich prezentowana jako centrum życia politycznego, ekonomicznego oraz kulturalnego.