Przestrzenne zróżnicowanie wydatków gmin na dopłaty do pobytu mieszkańców w zbiorowych gospodarstwach domowych w Polsce. Stan obecny i prognoza

Abstract

Communes as the smallest units of local government in Poland are responsible for social assistance. The growing number of older people can affect the level of care expenses, including these that are spent for care in social welfare houses (SWH). The expenses of municipalities related to the residence of their inhabitants in SWH are increasing systematically, and they are becoming a substantial problem especially for communes at lower socio‑economic development level. The aim of this paper is to identify those voivodeships in which communes are and will be mostly affected in the near future by residual charges for inhabitants of SWH and to check whether this is related to the demographic situation. Statistical data analyzed in this paper were taken from public sources: Ministry of Family, Labour and Social Policy reports, and Central Statistical Office. The current situation of voivodeships in the area of population aging and the expenditures on residual charges for inhabitants of SWH were described. There was diagnosed a diversification of voivodships due to the level of expenditures connected with residual charges for inhabitants of SWH and the lack of diversification due to the participation of the elderly in the population. Basing on linear trend models there was also prepared a forecast of expenditures of communes in the perspective up to 2020. It was shown that the communes located in the warmińsko‑mazurskie voivodship would have to face the greatest level of expenditures (per capita). The expenditures per capita in this voivodeship will be more than two times of the mazowieckie voivodship’s expenditures.

Gminy jako najmniejsze jednostki samorządu terytorialnego w Polsce są odpowiedzialne za działania z zakresu pomocy społecznej. Rosnąca liczba osób starszych może wpływać na poziom wydatków związanych z zapewnieniem im opieki, w tym również tej całodobowej, świadczonej przez domy pomocy społecznej (DPS‑y). Od wielu lat systematycznie rosną wydatki gmin związane z pobytem ich mieszkańców w DPS‑ach i stanowią one coraz bardziej dotkliwy problem, zwłaszcza dla gmin o niższym poziomie rozwoju społeczno‑ekonomicznego. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie tych województw, w których gminy są i będą w najbliższej przyszłości najbardziej obciążone z tytułu dopłat do pobytu mieszkańców w DPS‑ach, i sprawdzenie, czy ma to związek z obserwowaną w nich sytuacją demograficzną. Dane poddane analizie statystycznej pochodziły z ogólnodostępnych źródeł: sprawozdań Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz opracowań Głównego Urzędu Statystycznego. Określono aktualną sytuację poszczególnych województw w zakresie starzenia się społeczeństwa oraz obciążenia wydatkami na dofinansowanie pobytu mieszkańców w DPS‑ach. Stwierdzono zróżnicowanie województw ze względu na stopień obciążenia przedmiotowymi wydatkami i brak zróżnicowania ze względu na udział osób starszych w populacji. W oparciu o modele trendu liniowego sporządzono również dla województw prognozy przedmiotowych wydatków gmin w perspektywie do 2020 roku. Wykazano, że największe obciążenie (w przeliczeniu na jednego mieszkańca) dotyczyć będzie gmin zlokalizowanych na terenie województwa warmińsko‑mazurskiego. Przypadające w tym województwie na jednego mieszkańca wydatki będą ponad dwukrotnie wyższe niż w województwie mazowieckim.