Ruchliwość społeczna, nierówności społeczne i „dobre społeczeństwo”

Abstract

This paper critically examines the recent research on social mobility, focusing on Gregory Clark’s 2014 work. It starts by discussing the selected results of comparative research on intergenerational inheritance of earnings and education, and it subsequently presents the main points of Clark’s theory and his methodological innovations that lead to his thorough critique of what he calls standard social mobility research. The following section discusses selected evaluation research of the programmes aimed at boosting school achievement of children coming from poor families. Next, the recent research on the inheritance of school achievement is discussed. The results of both of these studies seem to corroborate Clark’s conclusions about the universally low level of social mobility and about the inability of substantially increasing social mobility through institutional changes. Finally, the paper shows the new relationship between social mobility and the level of social inequality that emerges from the studies under consideration and discusses the possible need of redefining the aims of egalitarian social policy in light of these recent research findings.

Niniejszy artykuł w sposób krytyczny omawia najnowsze badania na temat ruchliwości społecznej, koncentrując się na wydanej w 2014 r. pracy amerykańskiego ekonomisty Gregory’ego Clarka. Tematyka artykułu wychodzi od omówienia wyników wybranych badań porównawczych nad międzypokoleniowym dziedziczeniem zarobków i wykształcenia, by następnie przedstawić główne założenia teorii Clarka i omówić jego innowacje metodologiczne, zastosowanie których doprowadziło go do sformułowania gruntownej krytyki dotychczas prowadzonych badań nad ruchliwością społeczną. W dalszej części artykułu omówiono wybrane badania nad skutecznością programów mających poprawić osiągnięcia szkolne dzieci pochodzących z rodzin o niskich dochodach oraz nad odziedziczalnością osiągnięć szkolnych. Wyniki tych badań zdają się potwierdzać wnioski Clarka dotyczące uniwersalnie niskiego poziomu ruchliwości społecznej oraz jej odporności na przemiany instytucjonalne. W podsumowaniu zwraca się uwagę na nowy stosunek pomiędzy ruchliwością społeczną a poziomem społecznych nierówności wyłaniający się z omówionych badań oraz na związaną z tym potrzebę zredefiniowania celów egalitarnej polityki społecznej.