Społeczności małomiasteczkowe w guberni piotrkowskiej w latach 1870-1914.

Abstract

Rozprawa doktorska jest próbą dokonania syntezy dziejów osad guberni piotrkowskiej w latach 1870-1914 oraz ukazanie obrazu zbiorowego mieszkających w niej społeczności, w oparciu o wybrane zagadnienia. W dysertacji w szczególności została pokazana specyfika małych ośrodków miejskich zarówno tych, które przeżywały okres stagnacji, jak i tych, które wykazywały dynamikę rozwoju. Przedmiotem badań objęto 39 miasteczek, które spośród 50 miast guberni piotrkowskiej utraciły z różnych przyczyn status miejski. Prezentowana praca została podzielona według układu problemowo – chronologicznego, na pięć rozdziałów. W pierwszym przedstawiono sytuację polityczną i społeczną miasteczek Królestwa Polskiego pod koniec lat 70. XIX w., w szczególności skupiając się na reformie miejskiej z 1869 r., ukazując jej wpływ na dalszy rozwój miasteczek. Przedstawiono także sytuację prawną mieszkańców po 1870 r., która jest kwestią bardzo ważną, bowiem w czasie reformy zdecydowana część ludności został zrównana w prawach z ludnością wiejską. W drugim rozdziale ukazano układ przestrzenny, jak również wygląd miasteczek polskich na przełomie XIX i XX w. w oparciu o ówczesną opinię publiczną. Kolejna część pracy została poświęcona szczegółowej charakterystyce społeczności małomiasteczkowych obejmującej wiele aspektów, takich jak: pochodzenie społeczne i terytorialne, strukturę wyznaniową i narodowościową, liczebność, jak również strukturę społeczną i zawodową mieszkańców. Rozdział czwarty został poświęcony zobrazowaniu portretu zbiorowego rodziny małomiasteczkowej oraz kwestiom związanym w życiem codziennym. Przedstawiono w nim wielokulturowy charakter miasteczek, gdzie obok siebie zamieszkiwali: Polacy, Żydzi, Niemcy i czasem Rosjanie. Ostatni, piąty rozdział, przedstawia kwestie szkolnictwa w osadach, ze szczególnym uwzględnieniem edukacji w kręgach rzemieślniczych. Ukazano również działalność mieszkańców na polu społeczno-kulturalnym, akcentując jednocześnie kwestie związane z opieką zdrowotną.