Patterns of Memory in John Updike’s “Rabbit” Novels

Abstract

Wielorakie formy pamięci: kronikarski zapis, osobiste wspomnienia, mit literacki i kulturowy, mają dla Johna Updike’a, autora czterech powieści o "Króliku", kluczowe znaczenie. W całej tetralogii, a zwłaszcza w jej ostatniej części Królik się uspokoił (1990) wyobraźnia pisarza karmi się napięciem między pamiętaniem i zapominaniem, a dialektyka stabilności i zmiany leży w samym centrum splotu jej wątków tematycznych. Bohater wszystkich powieści, Harry Angstrom zwany „Królikiem”, podziela tradycyjną skłonność bardzo wielu amerykańskich bohaterów literackich do kierowania się w wyborach instynktem raczej niż intelektem. Żeby osiągnąć szczyt swoich możliwości, „Królikiem", podziela tradycyjną skłonność bardzo wielu amerykańskich bohaterów literackich do kierowania się w wyborach instynktem raczej niż intelektem. Żeby osiągnąć szczyt swoich możliwości,„Królik” musi odwoływać się do intuicji i porywu serca, musi iść za swoimi naturalnymi pragnieniami. Wydaje się w tym względzie spadkobiercą romantycznego bohatera - indywidualisty, współczesną wersją Self- Reliant Man”, człowieka polegającego na sobie. W porównaniu ze swym emersonowskim czy whitmanowskim pierwowzorem „Królik” wydaje się straszliwie pomniejszony, przede wszystkim przez otoczenie, w którym żyje i przez przyspieszone zmiany cywilizacyjne i obyczajowe, za którymi w ostatniej powieści cyklu już nie ma ochoty nadążać. W "Królik się uspokoił", bardziej niż we wcześniejszych powieściach serii, Harry Angstrom utożsamiany jest z Ameryką. „Serce Harry’ego to typowe amerykańskie serce wziąwszy pod uwagę jego wiek, status ekonomiczny itd.”- mówi lekarz żonie „Królika". I kiedy Harry umiera, jesteśmy świadkami śmierci centralnej postaci amerykańskiego mitu kulturowego, za wszelką cenę niezależnego, wolnego bohatera-indywidualisty. Retrospektywnie, cykl powieści o "Króliku" prezentuje nie tylko losy Harry’ego Angstroma, stanowi nie tylko kronikę głównych wydarzeń, przemian i klimatu kolejnych dekad XX w. po II wojnie światowej; powieści te również obserwują i utrw alają walkę, porażki, i, jak się zdaje, ostateczne zejście ze sceny najwitalniejszej mitycznej postaci w amerykańskiej kulturze, jej romantycznego bohatera-indywidualisty. W finalnej powieści cyklu losy Harry’ego okazują się analogiczne bądź nawet tożsame z dziejami Stanów Zjednoczonych - od wczesnych osiągnięć i wielkich nadziei do stanu nabrzmiałej od nadwagi ociężałości, przywiązania do wygód i zamartwiania sią o śmiertelnie chore serce. Cały cykl oparty jest o zasadę rozciągania prywatnego doświadczenia i osobistych wspomnień (z których wiele Harry Angstrom dzieli ze swoim, o rok tylko starszym, twórcą) w ten sposób aby nabrały wymiarów i ciężaru zbiorowej pamięci kultury. Temu procesowi towarzyszy równoległe ciemnienie młodzieńczej wizji nadziei i otwartych możliwości w nieodłączne od wieku dojrzałego poczucie straty i wydziedziczenia.