| dc.description.abstract | W artykule poświęconym Eliasowi Canetti, a napisanym z okazji setnej rocznicy urodzin Roberta Walsera, przeprowadza autor próbę
scharakteryzowania twórczością tego oryginalnego, pisarza, piszącego o ludziach "bez charakteru", pisarza, którego twórczość wydaje się być pożegnaniem, ostatnim słowem wielkiej literatury przeszłości.
Robert Walser (1878-1956) należy do generacji pisarzy, którzy oprócz stworzenia dzieł wybitnych dokonali rewolucji,przewrotu
w całej współczesnej literaturze; totalność dzieła literackiego i stylu klasycznej prozy stała się dla nich przeszłością.
Nie można zastosować do nich określeń Nietzschego i Heideggera, że wielka literatura potrafi zharmonizować różnorodność
świata pełnego dysonansów w jednolitej formie dzieła literackiego o określonym znaczeniu, Walser dokonał rozbicia osobowości swoich bohaterów - nie są oni "charakterami", nie posiadają określonej struktury osobowości.
U Eliasa Canettiego znajdujemy podobną sytuację egzystencjalną jednostki zagubionej w biegu wydarzeń, "wrzuconej" w
nurt życia. Bohaterowie Walsera ukrywają się, pragną Roztopić się w tłumie, unikają konfrontacji z rzeczywistością, tak jak w
powieści "Geschwister Tanner" (Rodzeństwo Tanner) unikają przekroczenia "progu" życia, jak gdyby w swojej nieokreśloności
chcieli zachować pozory harmonii i szczęścia. Żyją oni świadomością wiecznej tymczasowości; postać Walsera to zawodowy służący
lub wagabunda, odnajdujący sens życia w przeżyciu chwili, spędzający życie na "spacerach". Jednostka zagrożona w społeczeństwie
totalitarnym przystosowuje się, identyfikuje się z nim, aby nie zostać -rozpoznana i wchłonięta; wyjściem ostatecznym
jest pobyt w zakładzie dla umysłowo chorych, w "klasztorze współczesności" (Canetti). Motyw przezwyciężenia i mistycznego
przeniknięcia mechanizmu władzy poprzez identyfikację łączy Walsera z Kafką, Rilkem i Muliłem. Postaci Walsera gardzą buntem -
totalna zależność pozwala na totalne niezaangażowanie. Ta strategia rezygnacji charakteryzuje również innych pisarzy okresu
schyłkowego np. Petera Altenberga: jest to rezygnacja z własnego Ja, wynika z niej postawa "obserwatora" wydarzeń". Oczekiwanie
na życie jest już owym życiem. Walser to mistrz ulotnego momentu, życie objawionego w chwili przemijania, to poeta przemilczenia
i niedopowiedzenia, stojący na progu między świetną przeszłością wielkiej literatury a współczesnością. Za progiem
tym istnieje już tylko próba odnowy owej totalności lub możliwość "wariacji" na temat wątków z przeszłości. | pl_PL |
