Państwo polskie wobec kultury w latach 1918-1939
Abstract
Jest to praca poświęcona aparatowi administracyjnemu państwa polskiego odpowiadającemu za sprawy kultury w państwie; jest to praca o instytucjach, o ludziach i ich poglądach oraz decyzjach dotyczących organizacji i normowania życia kulturalnego czy artystycznego kraju, o polityce jaką prowadzono w sprawach kultury w latach 1918-1939.
W kolejnych rozdziałach została opisana struktura aparatu administracyjnego, dzieje wybranych instytucji, działalność państwa w wybranych dziedzinach życia kulturalnego, działalność subwencyjną i finansową, decyzje, rozporządzenia i ustawodawstwo dotyczące tej sfery życia społecznego w Polsce.
W pracy podjęto próbę przeanalizowania mechanizmów opieki państwowej nad kulturą i artystami, a więc przedmiotem badań stał się także proces administracyjny, wdrażany w życie przez urzędników połączonych siecią zależności z różnymi ministerstwami lub instytucjami. Zrozumienie z jakich części składa się ów proces, poznanie wszystkich jego aspektów, a przede wszystkim – na co należy położyć szczególny nacisk – miejsca i roli kultury w odrodzonym państwie stało się głównym zadaniem tej monografii. Pierwszy rozdział przybliża dzieje resortów odpowiadających za administrowanie sprawami kultury w Polsce i poza granicami z uwzględnieniem, gdzie to możliwe, wewnętrznych ich przekształceń, prób kształtowania programów opieki nad kulturą. W drugim rozdziale zostały opisane instytucje kulturalne, powołane przez władze państwowe i pozostające pod opieką i wpływem państwa. uwzględnić najistotniejsze fakty dotyczące działalności tych instytucji i prób kształtowania przez nie dziedziny życia społecznego, jaką była działalność kulturalna. Rozdział trzeci przedstawia sposoby finansowania i subwencjonowania kultury i wszelkiego rodzaju działań kulturalnych, a także samych twórców, w tym udzielanej im pomocy finansowej, zasiłków i nagród przez organy administracji centralnej państwa polskiego i podlegające tym organom instytucje kultury. W tym rozdziale zostały opisane również działania państwa w wybranych obszarach życia kulturalnego, takich jak muzealnictwo czy ochrona zabytków, nie analizowane we wcześniejszych rozdziałach rozprawy, a także działalność rewindykacyjna państwa po I wojnie światowej, dotycząca dóbr kultury. Interesującą część monografii stanowi rozdział czwarty, w którym zostały scharakteryzowane działania państwa w sprawach kulturalnych poza granicami kraju. W szczególności dotyczyło to działań polskich przedstawicielstw dyplomatycznych, mających na celu podtrzymywanie tradycji kulturalnych wśród Polonii, a także wykorzystywania kultury do celów poprawy relacji międzypaństwowych i zbliżenia międzypaństwowego. Wreszcie w ostatniej, ale chyba równie ciekawej części pracy podjęto próbę ukazania „polityki kulturalnej” państwa w omawianym okresie. Poddając analizie działania państwa oraz oficjalne stanowisko władz państwowych, w tym poszczególnych ministrów odnośnie relacji państwo-kultura, starano się wykazać czy w okresie II Rzeczypospolitej prowadzona była taka polityka. Odpowiedz na to pytanie zawiera właśnie niniejszy rozdział. Praca ta nie stanowi pełnej monografii przedstawiającej działalność państwa w sprawach kultury w najdrobniejszych dziedzinach i co do najdrobniejszych faktów, lecz jest raczej próbą podstawowego opracowania problemu, który wart jest dalszej uwagi badaczy zajmujących się okresem dwudziestolecia międzywojennego.