| dc.description.abstract | W niniejszej rozprawie dokonano próby włączenia geograficznego spojrzenia w spektrum badań nad nazistowskimi obozami koncentracyjnymi i zagłady, umiejscawiając w centrum zagadnienia morfologiczne ujęte w formie studium komparatystycznego. Głównym celem pracy jest analiza morfologiczna oraz porównanie nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady funkcjonujących na okupowanym przez III Rzeszę terytorium Polski. Poprzedzone szczegółową analizą studium komparatystyczne pozwoli przynieść odpowiedź na pytanie: czy istniał wzorzec w tworzeniu na ziemiach polskich miejsc uwięzienia i śmierci? Przedmiotem badań jest morfologia nazistowskich obozów, funkcjonujących na terytorium okupowanej Polski w okresie II wojny światowej. Do grupy badanych obiektów zaliczono obozy koncentracyjne: Konzentrationslager (KL) Auschwitz-Birkenau (w Oświęcimiu-Brzezince), KL Lublin (w Lublinie) i KL Plaszow (w Krakowie-Płaszowie) oraz obozy zagłady: Kulmhof (położony w Kraju Warty; w Chełmnie nad Nerem) oraz SS-Sonderkommando Sobibor (w pobliżu Sobiboru), SS-Sonderkommando Treblinka (w pobliżu Treblinki) i SS-Sonderkommando Belzec (w pobliżu Bełżca), będące obozami Operacji Reinhardt, położonymi w Generalnym Gubernatorstwie. W przedstawionej pracy podstawową metodą jaką wykorzystano była metoda historyczna, głównie retrospektywna służąca do identyfikacji elementów morfologicznych obozów na podstawie analizy historycznych map, przekazów archiwalnych i przetworzonego materiału źródłowego zawartego w literaturze. Oprócz tego wykorzystano metody: analizy kartograficznej, genetyczną, morfometryczną, wywiadu swobodnego jak również wykorzystano techniki komputerowe GIS oraz przeprowadzono lustrację terenową badanych obiektów. W rozprawie poddano analizie lokalizacyjnej i morfologicznej również podobozy, będące elementami systemu obozów koncentracyjnych. Podobozy, choć nie były integralnymi częściami obozów koncentracyjnych, stanowiły obozy pracy administracyjnie związane z obozami macierzystymi. W pracy dowiedziono, że KL Auschwitz-Birkenau i KL Lublin wykazywały między sobą znaczne podobieństwo pod względem lokalizacji i morfologii, powielając tym samym rozwiązania przyjęte we wzorcowym obozie KL Dachau (położonym na terenie III Rzeszy), natomiast ZAL/KL Plaszow, który powstał w oparciu o podobne do pozostałych obozów koncentracyjnych czynniki lokalizacyjne, od strony morfologicznej częściowo się od nich różnił (budową wewnętrzną). Przyjęte w KL Auschwitz-Birkenau i KL Lublin rozwiązania znalazły w dużym stopniu odzwierciedlenie w elementach morfogenezy KL Plaszow oraz jego budowie zewnętrznej (użytym materiale budulcowym i elementach zabudowy). W przypadku obozów zagłady dowiedziono, że należące do grupy obozów Operacji Reinhardt ośrodki zagłady w Bełżcu, Sobiborze i Treblince odznaczały się podobieństwem zarówno w zakresie lokalizacji, jak i ich morfologii, natomiast obóz Kulmhof stanowił na ich tle swoisty wyjątek. | pl_PL |
