Koncepcja „przedstawień przestrzennych” (spatial representations) w geografii człowieka

Abstract

Celem opracowania jest przedstawienie źródeł koncepcji przedstawień przestrzennych (spatial representations) oraz jej związku z tradycją rozwoju badań nad tym zagadnieniem w geografii człowieka oraz w socjologii. Problemem, do którego odniesiono się w tym opracowaniu, są pytania o możliwości przełożenia koncepcji na praktykę badawczą, wskazując podjęte próby w tym zakresie oraz potencjał do twórczych, a zarazem praktycznych poszukiwań. Współczesna różnorodność orientacji badawczych geografii człowieka, a wewnątrz nich wielość ujęć, podejść, koncepcji, itd. nie tworzy łatwego zadania dla tych, którzy chcieliby dokonać próby syntezy stanu i kondycji dyscypliny. Poza opisem koncepcji i ich wkładu w rozważania nad statusem i funkcjonowaniem przestrzeni społecznej brak jest rodzimych opracowań, które przybliżałyby praktyki badawcze w zakresie zastosowań koncepcji „przedstawień przestrzennych” dla studiów empirycznych, zwłaszcza o charakterze całościowych. Czynnikami ograniczającymi jest brak tłumaczeń kluczowych prac z zakresu teorii geografii człowieka na język polski, małe zainteresowanie podstawami teoretyczno‐metodologicznymi. Z drugiej strony odnosi się wrażenie, że wieloletnia dyskusja w geografii anglosaskiej jest zbyt ‘obciążona’ złożonym wywodem teoretycznym (filozoficznym) przy małym zaangażowaniu w przełożenie stawianych tez na sferę praktyki badawczej (najczęściej stosowane są studia przypadków). Jest to jednym z czynników utrudniających adaptację tej niełatwej interpretacji zjawisk przestrzennych do naszej rzeczywistości społecznej oraz jej twórczą egzemplifikację. Stąd też w rodzimej literaturze geograficznej oprócz próby wyjaśnienia podstaw merytorycznych koncepcji przestawień przestrzennych oraz odniesień w prezentacji podstaw merytorycznych określonego problemu brak jest kompleksowego studium, w którym w wielowymiarowy sposób dokonano by interpretacji przestrzeni (państwa, regionu, miasta) w myśl koncepcji przedstawień przestrzennych.

The aim of this study is to present sources of the concept of spatial representations and its relationship to the tradition of research into this issue in human geography and sociology. The problems discussed in this paper include the questions concerning the ability to translate the concept into research practice, while showing past attempts in this regard and the potential for creative and practical endeavours. The diversity of modern research orientations in human geography, with its multitude of views, approaches, concepts, etc. becomes a challenge for those trying to synthesise the state and condition of this field. In addition to describing the concepts and their contributions to the discussion on the status and functioning of the social space, there are no Polish studies into the application of the concept of "spatial representations" in empirical studies, especially comprehensive ones. Limiting factors include the lack of Polish translations of key works on the theory of human geography and the lack of interest in theoretical and methodological fundamentals. On the other hand, one can have the impression that a long‐lasting discussion in English‐speaking geography is excessively 'burdened' by the complex theoretical (philosophical) discourse, with little relation between the theses and the research practice (case studies are mostly used). This is one of the factors that make it difficult to adapt this complex interpretation of spatial phenomena to our social reality and to creatively exemplify it. Hence, apart from an attempt at explaining the factual bases for the concept of spatial representations and references in the presentation of such bases in certain problems, Polish geographic literature lacks a comprehensive study, that would interpret space (state, region, city) according to the concept of spatial representations in a multidimensional manner.