Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologicahttp://hdl.handle.net/11089/26832024-03-29T04:49:50Z2024-03-29T04:49:50ZPochówek dziecięcy kultury przeworskiej z młodszego okresu przedrzymskiego ze stanowiska Kobyla Miejska 14, gm. SzadekAntosik, ŁukaszPiotrowska, Magdalenahttp://hdl.handle.net/11089/503222024-02-23T02:00:35Z2023-12-19T00:00:00ZPochówek dziecięcy kultury przeworskiej z młodszego okresu przedrzymskiego ze stanowiska Kobyla Miejska 14, gm. Szadek
Antosik, Łukasz; Piotrowska, Magdalena
The place, where the site is located, had been destroyed for a long time due to the uncontrolled removal of sand for the needs of local residents. In 2020, the remains of a grave of a Pomeranian culture was recorded. The aim of the fieldwork was to determine the degree of destruction of the cemetery and to capture its extent. The archaeological survey carried out at the site, allowed to discover, among others, one burial of the Przeworsk culture. A metal detector test was also carried out, however, no artefacts which could be associated with this culture were recovered.The plan of the presented feature was not clearly visible on the sandy soil. At the time of discovery, the vessel was not completely preserved and the fibula was located between fragments of pottery. The heavily corroded brooch was probably originally placed inside a cup which was a container for the burnt human remains. Both the vessel, due to its micromorphological characteristics – a thickened rim without faceting and a cylindrical handle, and fibula align with type B according to Kostrzewski and group 18 according to Gebhard, date to the A2 phase of the younger pre-Roman Iron Age.The presented grave might be the only remnant of a burial space of a population of the Przeworsk culture, or an isolated burial of a child located outside the cemetery or on its periphery. There must have been a settlement in the vicinity of the necropolis, which was characterised by its convenient location against the background of the hydrographic network.Irretrievably lost and destroyed materials of the Przeworsk culture could have contributed to a better knowledge of the Przeworsk settlement in this area, especially in the younger pre-Roman Iron Age, from which sources are less well represented than those from the first centuries AD.; Miejsce, na którym zlokalizowane jest stanowisko, od dłuższego czasu ulegało zniszczeniu na skutek niekontrolowanego wybierania piasku na potrzeby okolicznych mieszkańców. W 2020 r. natrafiono na pozostałości grobu ludności kultury pomorskiej. Celem prac terenowych było określenie stopnia zniszczenia cmentarzyska oraz uchwycenie jego zasięgu. W takcie sondażowych badań archeologicznych przeprowadzonych na stanowisku zarejestrowano m.in. jeden pochówek kultury przeworskiej. Przeprowadzono także badania za pomocą wykrywacza metali, jednak nie pozyskano zabytków, które można byłoby wiązać ze wspomnianą kulturą.Zarys prezentowanego obiektu nie był wyraźnie czytelny na tle piaszczystego calca. W momencie odkrycia naczynie nie było zachowane w całości, a zapinka znajdowała się między fragmentami ceramiki. Silnie skorodowana fibula prawdopodobnie była pierwotnie umieszczona wewnątrz kubka pełniącego rolę pojemnika na przepalone szczątki. Zarówno naczynie, ze względu na cechy mikromorfologiczne – pogrubiony brzeg bez facetowania oraz wałeczkowate ucho, jak żelazna zapinka nawiązująca do typu B według Kostrzewskiego i grupy 18 według Gebharda, datowane są na fazę A2 młodszego okresu przedrzymskiego.Zaprezentowany grób może być jedyną pozostałością przestrzeni grzebalnej ludności kultury przeworskiej lub jednostkowym pochówkiem dziecka zlokalizowanym poza cmentarzyskiem lub na jego obrzeżach. W sąsiedztwie nekropolii znajdować się musiała osada, która charakteryzowała się dogodnym położeniem na tle sieci hydrograficznej.Bezpowrotnie utracone i zniszczone materiały kultury przeworskiej mogły się przyczynić do lepszego poznania osadnictwa przeworskiego w tym rejonie, zwłaszcza w okresie młodszoprzedrzymskim, z którego źródła są słabiej reprezentowane niż te z pierwszych wieków naszej ery.
2023-12-19T00:00:00ZSmall Museum Exhibition as a Tool for Strengthening Local and Community Ties and a Form of Promoting Popular Science Publications – Końskowola, Poland. Based on an Event in KońskowolaNalaskowski, FilipKozłowski, TomaszNowosad, WiesławGrupa, DawidGrupa, Małgorzatahttp://hdl.handle.net/11089/503232024-02-23T02:00:38Z2023-12-19T00:00:00ZSmall Museum Exhibition as a Tool for Strengthening Local and Community Ties and a Form of Promoting Popular Science Publications – Końskowola, Poland. Based on an Event in Końskowola
Nalaskowski, Filip; Kozłowski, Tomasz; Nowosad, Wiesław; Grupa, Dawid; Grupa, Małgorzata
2023-12-19T00:00:00ZNumizmaty i bulla ołowiana z Traktu Wolborskiego w Piotrkowie TrybunalskimZiętek, Jacekhttp://hdl.handle.net/11089/503202024-02-23T02:00:42Z2023-12-19T00:00:00ZNumizmaty i bulla ołowiana z Traktu Wolborskiego w Piotrkowie Trybunalskim
Ziętek, Jacek
Piotrków Trybunalski played a significant role in the history of Poland: it was the seat of kings, parliaments and crown tribunals. The first documented archaeological discoveries date back to the 2nd half of the 19th century, whereas more substantial archaeological work has been carried out since the 1960s. The archaeological monitoring carried out in 2014 in Starowarszawska Street, part of the Wolbórz Route, produced some interesting finds. Almost 200 coins (15th to 20th c.) and a bulla – a gilded lead seal with the arms of the Tudors – were recovered from beneath the bridge on the Strawa River. The coins included primarily those of the Polish Kings (from Władysław III of Poland to Stanisław August Poniatowski). The hoard is the largest collection found during the archaeological digs within Piotrków. As for the seal of the Tudors, it may be assumed that given its ornamentation and special gilded finish it was not a commercial one. Instead, it might have served as a security feature for a special gift presented by the Henry VIII’s court to Polish king Sigismund I.; Piotrków Trybunalski to miasto bardzo zasłużone dla historii Polski: siedziba królów, miejsce sejmów i trybunałów koronnych. Pierwsze udokumentowane odkrycia archeologiczne pochodzą z drugiej połowy XIX w., a większe badania archeologiczne prowadzone były od lat sześćdziesiątych XX w. Podczas nadzorów archeologicznych wykonywanych w 2014 r. przy ulicy Starowarszawskiej na Trakcie Wolborskim dokonano interesujących odkryć. Spod mostu na rzece Strawie wydobyto prawie 200 monet (od XV do XX w.) oraz znaleziono bullę – pozłacaną pieczęć ołowianą z herbem Tudorów. Wśród monet dominowały numizmaty królów Polskich (od Władysława Warneńczyka do Stanisława Augusta Poniatowskiego). Odkryty zbiór monet jest największym zespołem pozyskanym w trakcie prac archeologicznych na terenie miasta. W przypadku pieczęci z herbem Tudorów można przypuszczać, że z uwagi na zdobienie i specjalne wykonanie w pozłacanym ołowiu, nie była to plomba towarowa. Mogła za to stanowić zabezpieczenie specjalnego daru przekazanego przez dwór angielski Henryka VIII dla króla Polski Zygmunta I.
2023-12-19T00:00:00ZCapellam Sancte Crucis in ipsa Luchicia Kaplica Św. Krzyża w średniowiecznej Łęczycy. Stan badań archeologicznych i perspektywy poznawczeLechowicz, Zbigniewhttp://hdl.handle.net/11089/503192024-02-23T02:00:40Z2023-12-19T00:00:00ZCapellam Sancte Crucis in ipsa Luchicia Kaplica Św. Krzyża w średniowiecznej Łęczycy. Stan badań archeologicznych i perspektywy poznawcze
Lechowicz, Zbigniew
The aim of this article is to situate the sites on the west bank of the Bzura River, which have been known for a long time and have been studied in recent years, within the space of the Tum–Łęczyca agglomeration. Łęczyca–Emaus and Kępa Łęczyca–Dzierzbiętów sites were explored by the team of the Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences in Łódź in the middle of the previous century. In the twenty-first century, further excavations were carried out at these sites. Attempts were made to present the results in a broader settlement context and to assess the current state of research. The main problem is the establishment of the number of functioning open settlements and their location, and the role of sacred structures – temples and cemeteries in the naturally and politically determined topography of the early medieval agglomeration.The Chapel of the Holy Cross in the Old Town appears in written sources in 1235, is mentioned in documents of 1299, 1323, 1345, and 1396, and appears in written sources in 1550. As an abandoned (deserta) auxiliary church, it was mentioned in the context of the inspection of the archdeaconry of Łęczyca in 1759. In the 1830s, a chapel was erected. By the twentieth century, there was only a cross here, located on the site of the former church, adjacent to a pond or a spring. It was the destination of the last “Emmaus” walks and survived until the Second World War.In 1235, archdeacon Gumpert of Cracow gave the Cistercian monastery in Wąchock the village of Błonie, situated “beyond Łęczyca”, along with the Chapel of the Holy Cross, located in “Łęczyca proper”, and everything that belonged to it. The donation received the approval of Count Mściwój, castellan of Oświęcim, brother of the archdeacon. Judging by the fact that the property right was held by two brothers, it was the result of inheritance from their father or mother. This makes it possible to link the chapel’s foundation to the twelfth century.Research in 2014 confirmed that the so-called Emmaus cemetery is the church cemetery of the Old Town Chapel of the Holy Cross. The non-invasive methods used before the excavation verification were very promising. The resulting image was highly suggestive, but after invasive exploration it proved unreliable. It was disturbed by deposited rubble and ferromagnetic waste, which made the quality of the data obtained insufficient for architectural spatial reconstructions. In the area excavated, it was not possible to combine the stone finds into a convincing foundation projection of the structure. They were not in their original locations, having been spread over many years of ploughing. It seems certain that the chapel was built of wood in all phases.Elements of the spatial analysis for the location of the chapel are the layout, density, and dating of the burials. Judging by the furnishings, the oldest burials occurring in a regular arrangement were in the pits of A. Abramowicz and pit 1 of T. Poklewski. To the north of them, one should infer the location of the chapel. This location is confirmed by the trace of the cross found in 2014 and the concentration of large boulders. The documented ossuaries and traces of discontinuous spot foundations across skeletal burials are probably the remains of several modern chapels or cemetery shrines. There is a chance to specify the projections of further structures with access to archival documentation, although a more reliable solution would be open-area excavations.; Celem artykułu jest usytuowanie w przestrzeni aglomeracji tumsko-łęczyckiej znanych od dawna i badanych ostatnimi laty stanowisk na zachodnim brzegu Bzury. Stanowiska Łęczyca–Emaus i Kępa Łęczyca–Dzierzbiętów badane były przez ekipę IHKM Łódź w połowie ubiegłego wieku. W XXI w. przeprowadzono kolejne badania wykopaliskowe na tych stanowiskach. Ich wyniki starano się przedstawić w szerszym kontekście osadniczym oraz ocenić aktualny stan badań. Podstawowe problemy to ustalenie liczby funkcjonujących osad otwartych i miejsc, w jakich były zlokalizowane, a także roli składników sakralnych – świątyń i cmentarzysk w zdeterminowanej przyrodniczo i politycznie topografii wczesnośredniowiecznej aglomeracji.Kaplica p.w. Św. Krzyża na Starym Mieście pojawia się w źródłach pisanych w 1235 r., wzmiankowana jest w dokumentach z lat 1299, 1323, 1345 oraz 1396 r., pojawia się w źródłach pisanych w 1550 r. Jako opuszczony (deserta) kościół pomocniczy wymieniony został w wizytacji archidiakonatu łęczyckiego w 1759 r. W latach trzydziestych XIX w. wzniesiono kaplicę. W XX w. był tu już tylko krzyż, zlokalizowany w miejscu dawnego kościoła i w sąsiedztwie sadzawki lub źródła. Stanowił on cel ostatnich „emausowych” spacerów i przetrwał do II wojny światowej.W 1235 r. krakowski archidiakon Gumpert przekazał klasztorowi cystersów w Wąchocku wieś Błonie leżącą „za Łęczycą” oraz kaplicę Św. Krzyża leżącą w „samej Łęczycy” ze wszystkim, co do niej należało. Darowizna ta uzyskała zgodę komesa Mściwoja, kasztelana oświęcimskiego, brata archidiakona. Sądząc po tym, że prawem własności dysponowali dwaj bracia, było ono efektem dziedziczenia po ojcu lub matce. Pozwala to łączyć fundację kaplicy z wiekiem XII. Badania w 2014 r. potwierdziły, że tzw. cmentarzysko Emaus jest cmentarzem przykościelnym staromiejskiej kaplicy Św. Krzyża. Zastosowane metody nieinwazyjne przed weryfikacją wykopaliskową dały obiecujące wyniki. Uzyskany obraz graficzny był bardzo sugestywny, ale po inwazyjnej eksploracji okazał się niewiarygodny. Zaburzony został przez nawieziony gruz, ferromagnetyczne odpady, które spowodowały, że jakość uzyskanych danych nie była wystarczająca dla architektonicznych rekonstrukcji przestrzennych. W badanym wykopaliskowo obszarze nie udało się połączyć znalezisk kamieni w przekonujący rzut fundamentowy bryły. Nie znajdowały się w miejscach pierwotnych, były rozwleczone przez wieloletnią orkę. Wydaje się pewnym, że kaplica we wszystkich fazach była wzniesiona z drewna.Elementem analizy przestrzennej do lokalizacji kaplicy jest układ, zagęszczenie i datowanie pochówków. Sądząc po wyposażeniu, najstarsze pochówki występujące w regularnym układzie znajdowały się w wykopach A. Abramowicza i wykopie 1 T. Poklewskiego. Na północ od nich należy domyślać się lokalizacji kaplicy. Taką lokalizację potwierdza odnaleziony w 2014 r. ślad po krzyżu oraz koncentracja dużych głazów. Zadokumentowane ossuaria i ślady po punktowych, nieciągłych fundamentach przecinających pochówki szkieletowe to zapewne pozostałości kilku nowożytnych kaplic bądź kapliczek cmentarnych. Istnieje szansa uściślenia rzutów kolejnych budowli przy dostępie do archiwalnej dokumentacji, choć bardziej wiarygodnym rozwiązaniem byłyby szerokopłaszczyznowe eksploracje.
2023-12-19T00:00:00Z